Εν όψει εκλογών – Η ερμηνεία της αποχής

της Μαρίας Τσιτσοπούλου,

Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται μια αύξουσα αποχή του εκλογικού σώματος από τις κάλπες η οποία πλαισιώνεται , σε αρκετές περιπτώσεις , με απέχθεια προς την πολιτική τάξη της χώρας. Το κομμάτι αυτό της κοινωνίας βρίσκεται πολλές φορές αντιμέτωπο με τις κατηγορίες: της αδιαφορίας , της ευθυνοφοβίας , της έλλειψης πολιτικής συνείδησης , της περιφρόνησης του κοινωνικού γίγνεσθαι , της εκχώρησης και απαξίωσης του εκλογικού τους δικαιώματος . Είναι δόκιμες αυτές οι επικρίσεις; Αντικατοπτρίζουν τις προθέσεις των πολιτών και δη όλων; Ενδέχεται ένα μέρος τους να διέπεται από ένα άλλο σκεπτικό στο οποίο να εμφιλοχωρεί η ανάγκη και ο στοχασμός για αλλαγή πολιτείας;

Δυνάμεθα να απαντήσουμε στα ερωτήματα που προκύπτουν αν πρωτίστως διευκρινισθεί το περιεχόμενο της ψήφου. Το πολίτευμα της Ελλάδας ορίζεται από το σύνταγμα ως προεδρευομένη κοινοβουλευτική δημοκρατία , τονίζοντας ότι θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία. Ατύπως νοείται ότι ο πρόεδρος , ο πρωθυπουργός και οι βουλευτές λειτουργούν ως αντιπρόσωποι του κυρίαρχου λαού επομένως οι λειτουργοί πολιτεύονται με γνώμονα το κοινό συμφέρον ειδάλλως θα υποστούν τις συνέπειες. Στην πραγματικότητα η ανωτέρω υπόθεση δεν ισχύει και επιβεβαιώνεται από το άρθρο 60 του συντάγματος στο οποίο ρητώς αναγράφεται ότι : «Οι βουλευτές έχουν απεριόριστο το δικαίωμα της γνώμης και της ψήφου κατά συνείδηση.» , γεγονός που θέτει το πολιτικό προσωπικό κυρίαρχο επί της κοινωνίας αποδεσμεύοντάς το από οποιαδήποτε υποχρέωση έναντι του κυρίαρχου λαού ο οποίος αποκαλείται λαός και όχι δήμος μιας και δεν έχει θεσμοθετηθεί ως τέτοιος . Λαμβάνοντας υπ΄ όψιν δε ότι ο πρωθυπουργός έχει συγκεντρώσει όλες τις αρμοδιότητες και τις εξουσίες οι βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος κρατούν επάξια τον ρόλο των χειροκροτητών και των άνευ όρων υπογραφόντων. Το αυτό λαμβάνει χώρα και στα υπόλοιπα προσωποπαγή κόμματα της αντιπολίτευσης. Όσον αφορά τις συνέπειες που θα έπρεπε να υφίστανται οι ιθύνοντες για ζημιογόνες αποφάσεις και πράξεις που είχαν καταστρεπτικά αποτελέσματα στο σύνολο της κοινωνίας ή σε μέρος αυτής, δεν αποδίδονται. Το νομικό πλαίσιο που το ίδιο το πολιτικό προσωπικό έχει εισαγάγει και ψηφίσει καθιστά εαυτούς υπεράνω παντός νόμου δίνοντάς τους την δυνατότητα να αποφασίζουν ορμώμενοι από ιδιοτελείς βλέψεις ή εξαναγκαζόμενοι από ισχυρούς εσωτερικούς ή διεθνείς φορείς των οποίων τα συμφέροντα αντιτίθενται με αυτά της κοινωνίας η οποία επωμίζεται τα επισφαλή αποτελέσματα των αποφάσεων.

Δευτερευόντως κρίνεται απαραίτητο να διασαφηνιστεί το είδος του πολιτεύματος . Ο όρος κοινοβουλευτική δημοκρατία είναι μια εσφαλμένη διατύπωση μέσω της οποίας επιχειρείται ο συγκερασμός δύο εκ διαμέτρου αντίθετων πολιτευμάτων που το ένα αναιρεί το άλλο. Στον μεν κοινοβουλευτισμό αποφασίζουν οι λίγοι και μάλιστα τις πλείστες φορές ο ένας , ο πρωθυπουργός ή ο πρόεδρος , στην δε δημοκρατία αποφασίζει από κοινού όλο το σώμα των πολιτών , ο δήμος. Αβιάστως συνάγεται το συμπέρασμα ότι ο κοινοβουλευτισμός είναι ένα είδος ολιγαρχίας καθώς και το οξύμωρο της συνύπαρξής του με την δημοκρατία στην αυτή πολιτεία. Η επικράτηση ενός ολιγαρχικού , με εκλογική νομιμοποίηση , πολιτεύματος στην Δύση ήταν προϊόν μιας μακρόχρονης διαδικασίας η οποία ξεκινάει από την γαλλική επανάσταση 18ος αι. και φτάνει στα μέσα του 20ου .

Μέσω αυτής της διαδικασίας η δεσποτική Δύση εισέρχεται στην φάση του πρώιμου ανθρωποκεντρισμού με μόνη αξίωση την ατομική ελευθερία. Αντίθετα ο ελληνικός κόσμος έχοντας διανύσει την όλη εξελικτική πορεία του ανθρωποκεντρισμού κι έχοντας κατακτήσει ατομική, πολιτική και κοινωνικοοικονομική ελευθερία αξιώνει πριν την επανάσταση του 1821 την κρατική και εθνική του αυτοτέλεια με αρχή την καθολική ελευθερία των πολιτών γεγονός το οποίο δηλώνεται αναντιλέκτως στα συντάγματα της εποχής. Με την επιβολή του δυτικού προτύπου το 1832 στο νεοσυσταθέν ελληνικό κράτος η ελληνική κοινωνία εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει κεκτημένα αιώνων που όμως παρέμειναν σαν οδηγοί συμπεριφοράς και εργαλεία σκέψης στην προ πολλού διαμορφωμένη πολιτική ατομικότητα του καθενός. Η εν λόγω ατομικότητα έχει υποστεί μια διαρκή πολεμική με στόχο την αποδόμησή της από το πολιτικό σύστημα το οποίο απολαμβάνει την αμέριστη αρωγή της επικρατούσας διανόησης.

Καθίσταται λίαν αντιληπτό ότι οι πολίτες καλούνται να επιλέξουν έναν επικυρίαρχο, έναν μονάρχη , ανάμεσα σε λίγους που άλλοι ανέδειξαν , τον οποίο δεν έχουν την δυνατότητα να ανακαλέσουν ή να τον προσάγουν στην δικαιοσύνη ακόμα κι αν καταστρέψει ολοσχερώς την χώρα. Οι ίδιοι οι πολίτες είναι αυτοί που υφίστανται τις δυσμενείς συνέπειες των πολιτικών επιλογών που ποτέ δεν επικρότησαν και για τις οποίες ποτέ δεν ρωτήθηκαν. Παρατηρώντας τα πολιτικά τεκταινόμενα των τελευταίων δεκαετιών , πολλώ δε μάλλον των τελευταίων διακοσίων ετών , διαπιστώνουν ότι οι προσδοκίες τους για αντιστοίχιση κοινού συμφέροντος και πολιτικής βούλησης υπήρξαν μάταιες. Από την άλλη οι προσπάθειές τους να επηρεάσουν τις αποφάσεις διαδηλώνοντας την αντίθεσή τους δεν επιφέρουν πλέον κανένα αποτέλεσμα. Επομένως οι πολίτες βρίσκονται σε πολιτική αδυναμία κατανοώντας ότι η ψήφος τους είναι κενή περιεχομένου.

Η αποχή υποδηλώνει την αμφισβήτηση του παρόντος πολιτικού συστήματος και των πεπραγμένων του από ένα μέρος της κοινωνίας. Οι πολίτες είναι καθημερινοί δέκτες της αποδόμησης του κοινωνικού ιστού και της παιδείας , των ηττών στα εθνικά θέματα , της ανεξέλεγκτης εγκληματικότητας , της μείωσης της ευμάρειας και της δυνατότητας να έχουν πρόσβαση σε παροχές και αγαθά μείζονα για την επιβίωσή τους. Αναλογίζονται το μέλλον επιφυλασσόμενοι για τα εργαλεία που τους παρέχει η παρούσα πολιτική κατάσταση κρίνοντάς τα ως απαρχαιωμένα και αναποτελεσματικά , αναζητώντας νέα εξ ανάγκης.

Σύμφωνα με την Κοσμοσυστημική Γνωσιολογία το δίκαιο της ανάγκης οδηγεί εξελικτικά τις κοινωνίες. Μέσω αυτού και με την συλλογιστική της πρόσβασης των κοινωνιών στις πολιτικές αποφάσεις διεκδικούν οι πολίτες την αρμοδιότητα του εντολέα και συνεπώς την αλλαγή πολιτικού συστήματος από κοινοβουλευτικό/ολιγαρχικό σε αντιπροσωπευτικό. Η μετάβαση αυτή προϋποθέτει την θέσμιση της κοινωνίας σε δήμο που ως εντολέας θα βουλεύεται και το σώμα των εντολοδόχων θα διεκπεραιώνουν τα βουλεύματα. Στο σύστημα της αντιπροσώπευσης οι εντολοδόχοι ελέγχονται για την συνέπεια ή μη των πεπραγμένων τους , σε σχέση με τις εντολές που έλαβαν , και αν αποδειχθούν ασυνεπείς τον λόγο έχει η δικαιοσύνη. Συνοπτικά θα λέγαμε ότι η θεσμοθετημένη συμμετοχή των πολιτών στα πολιτικά δρώμενα είναι ένα εξελικτικό βήμα στην προβληματική της αμφισβήτησης του παρόντος πολιτικού συστήματος και των αγκυλώσεων που το διέπουν.

Η αποχή σηματοδοτεί μία περίοδο προβληματισμού και επιτακτικής ανάγκης ανοίγματος ενός δημοσίου διαλόγου με θέμα την αντιστοίχιση κοινωνίας και πολιτικής. Ενδεχομένως να υποδεικνύει και μια εποχή μετάβασης από το σημερινό πολιτικό σύστημα στο οποίο ο πολίτης βρίσκεται στην ιδιωτία σε ένα επόμενο αξιώνοντας την είσοδό του στην πολιτική με πρόσημο την πολιτική ελευθερία και στόχο την ευημερία και την πρόοδο. Υπό το πρίσμα αυτό , εκτιμάμε ότι η αποχή από τις εκλογές , αν δεν εγγράφεται ως παρέκκλιση προτεραιοτήτων , αποτελεί βαθιά πολιτική πράξη η οποία κινείται ως προς το περιεχόμενό της από την απλή αμφισβήτηση των πολιτικών και του κράτους έως την αμφισβήτηση του ίδιου του πολιτικού συστήματος. Με διαφορετική διατύπωση , η αποχή συνιστά κυρίως άρνηση παροχής νομιμοποίησης του κρατούντος καθεστώτος.